Wiemy już, że za przestępstwo skarbowe (podatkowe) może odpowiadać nie tylko sprawca popełniający je samodzielnie, ale także współsprawcy, sprawca kierowniczy, polecający, a także osoba działająca w imieniu spółki bądź innej osoby prawnej (a jeśli nie wiemy, zapraszam do poprzednich artykułów w ramach biuletynu).

A co grozi za udzielenie innej osobie pomocy w popełnieniu przestępstwa skarbowego, jeżeli jednak sami go nie popełniamy?

Brak regulacji w kks

Kodeks karny skarbowe nie zawiera „własnych” przepisów odnoszących się do pomocnictwa (właśnie tak tradycyjnie nazywa się udzielenie pomocy innej osobie w popełnieniu przestępstwa). Zawiera w tym zakresie odesłanie do przepisów kodeksu karnego, które można i należy zastosować do przestępstwa skarbowego.

Oznacza to, że zasady odpowiedzialności za pomocnictwo do przestępstwa skarbowego są takie same, jak przy udzieleniu pomocy przy popełnieniu „zwykłego” przestępstwa z kk.

Zasady odpowiedzialności za pomocnictwo

Kodeks karny mówi tymczasem, że za pomocnictwo odpowiada ten, kto „w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego” ułatwia tej osobie jego popełnienie. Wniosek: za samo udzielenie pomocy innej osobie w popełnieniu przestępstwa (zarówno tzw. powszechnego, jak i skarbowego), możemy ponieść odpowiedzialność karną.

Przykład: Znany nam z poprzedniego odcinka Grzegorz chce nielegalnie urządzać gry hazardowe w należącym do niego lokalu gastronomicznym. Nie ma za bardzo pojęcia, skąd wziąć automat do gier, więc zwraca się do swojego przyjaciela Andrzeja, który ma układy „na mieście”. Andrzej kontaktuje się ze znajomymi i pomaga Grzegorzowi „załatwić” automat, za co dostaje od niego wynagrodzenie w kwocie 2 000 zł.

We wskazanym przykładzie Andrzej nie popełnia przestępstwa skarbowego wspólnie z Grzegorzem, a „tylko” pomaga mu w jego popełnieniu. Może ponieść odpowiedzialność karną właśnie za pomocnictwo.

Co jest uznawane za pomoc

Kodeks karny wskazuje przykładowe czynności, które mogą stanowić pomocnictwo, takie jak: dostarczenie narzędzia, środka przewodu, udzielenie rady lub informacji.

To wyliczenie ma charakter absolutnie przykładowy, a każda czynność – podobna lub zupełnie niepodobna do wymienionych – która skutkuje ułatwieniem popełnienia przestępstwa, może zostać uznana za pomocnictwo.

Absolutnym warunkiem przypisania odpowiedzialności za czynności, które w przeciwnym przypadku nie byłyby nielegalne, jest świadomość, że inna osoba planuje popełnić przestępstwo oraz zamiar udzielenia jej w tym pomocy.

Przykład: Grzegorz chce nielegalnie urządzać gry hazardowe i nawet znalazł sobie sam automat. Nie ma jednak wystarczająco dużego pojazdu, żeby przewieźć go z Gorzowa do Gdańska, gdzie prowadzi lokal. Prosi więc o pomoc Andrzeja, który posiada samochody dostawcze. Andrzej wie o zamiarach Grzegorza i chce mu pomóc w organizacji działalności hazardowej i dokonuje dla niego transportu automatu.

We wskazanym przykładzie Andrzej może odpowiadać za pomocnictwo do przestępstwa z art. 107 kks.

Ale z drugiej strony:

Przykład: Grzegorz, który znalazł automat i szuka dla niego transportu, prosi o pomoc Andrzeja. Nie mówi mu, co chce przewieźć, tylko prosi o użyczenie samochodu dostawczego na kilka godzien. Andrzej nie ma pojęcia, co dokładnie chce przewozić Grzegorz i co planuje (a przynajmniej tak twierdzi).

We wskazanym przykładzie zachowanie Andrzeja jest oczywiście w pełni legalne i nie poniesie odpowiedzialności karnej.

Podkreślenia wymaga, że odpowiedzialność pomocnika jest niezależna od odpowiedzialności innych osób.

Przykład: Grzegorz, który znalazł automat i szuka dla niego transportu, prosi o pomoc Andrzeja. Andrzej wie, o co chodzi i chce pomóc Grzegorzowi w popełnieniu przestępstwa skarbowego, ale sam nie dysponuje odpowiednim samochodem. Prosi więc o pomoc swoją znajomą Joannę, mówiąc jej, że chodzi o koleżeńską przysługę i zwykły transport. Joanna nie wie, co będzie transportowane jej pojazdem.

We wskazanym przykładzie Andrzej może ponieść odpowiedzialność za pomocnictwo, nawet jeżeli Joanna jej nie poniesie.

Przykład: Grzegorz organizował nielegalne gry hazardowe. Pomógł mu w tym Andrzej, który „załatwił” mu automat i zorganizował transport dla niego. Przed zakończeniem postępowania karnego Grzegorz zmarł.

We wskazanym przykładzie Andrzej może ponieść odpowiedzialność za pomocnictwo, nawet jeżeli główny sprawca czynu z przyczyn obiektywnych jej nie poniesie.

Odpowiedzialność gwaranta za pomocnictwo

Jest jeszcze jedna, szczególna forma pomocnictwa, która polega na niedopełnieniu swoich obowiązków przez inną osobę.

Mianowicie, odpowiedzialność za pomocnictwo może ponieść osoba, która „wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie”. 

Przykład: Marcin sprowadza używane samochody osobowe ze Szwajcarii. Dokonując zgłoszeń akcyzowych, wskazuje, że samochody są uszkodzone i deklaruje ich zaniżoną wartość. Marta, naczelnik urzędu skarbowego, dokładnie wie, co robi Marcin, ale z uwagi na łączącą ich znajomość, w żaden sposób nie stara się temu przeciwdziałać i toleruje jego działalność.

Wskazany przykład jest dość kontrowersyjny, jednak dla potrzeb wykładu można przyjąć, że Marcie grozi w takiej sytuacji odpowiedzialność za pomocnictwo.

Kara za pomocnictwo

Sąd może wymierzyć karę w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo, czyli co do zasady w takiej samej wysokości, w jakiej mógłby ją wymierzyć samemu sprawcy czynu.

W praktyce należy liczyć się z tym (ale nie zawsze), że z uwagi na to, że pomocnik „tylko” pomaga, a nie popełnia w całości czynu, kara wymierzona jemu będzie niższa od tej nałożonej na samego sprawcę.

Sąd ma też możliwość (zawsze fakultatywnie) zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

„Usiłowanie pomocnictwa”

Kodeks karny wprowadza też dwa ciekawe rozwiązania, jeżeli pomocnik wykonał swoje zadanie, ale przestępstwo ostatecznie nie zostało popełnione.

Mianowicie, jeżeli tylko usiłowano dokonać przestępstwa, pomocnik odpowiada ja za usiłowanie (jest to więc jakby „usiłowanie pomocnictwa” – tak to określił w jednym ze swoich wyroków Sąd Najwyższy).

Przykład: Grzegorz chciał zorganizować gry hazardowe, w czym pomagał mu Andrzej, dostarczając automat do gier. Grzegorz wstawił automat do lokalu, podłączył go i skonfigurował, ale zanim zdążył zaoferować grę pierwszemu klientowi, do lokalu wpadł nalot silnej ekipy z urzędu celno-skarbowego, która zabezpieczyła automat.

W tym przykładzie (jeżeli uznamy go za usiłowanie, co też może być kontrowersyjne), Andrzej odpowie za „usiłowanie pomocnictwa”, mimo, że swoją część zadania wykonał w całości.

Jeżeli natomiast czynu zabronionego nawet nie usiłowano dokonać, pomocnik dalej może ponieść odpowiedzialność karną, ale sąd może w takim przypadku zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Przykład: Grzegorz chciał organizować gry hazardowe, w związku z czym Andrzej pomógł mu „załatwić” automat. Grzegorz wstawił go na zaplecze swojego lokalu, ale po jakimś czasie rozmyślił się. Ostatecznie nigdy nawet nie podłączył maszyny do prądu, a tym bardziej nie oferował gier na niej żadnemu klientowi.

Andrzej może odpowiedzieć za pomocnictwo, mimo braku nawet usiłowania czynu, ale jego kara może zostać złagodzona, a nawet może nie ponieść jej w ogóle.

To tyle, na dziś wystarczy.

W kolejnym odcinku pochylimy się – oczywiście także z przykładami i w towarzystwie naszych znajomych – nad bardziej skomplikowanymi przykładami pomocnictwa, w tym pomocnictwa pozostającego w zbiegu z popełnieniem innego przestępstwa skarbowego (brzmi skomplikowanie? Postaram się przedstawić to jak najprościej).

To co, widzimy się?

A jeżeli jest coś, o co chciałbyś dopytać, wyjaśnić lub choćby nie spodobał Ci się przykład – zapraszam do kontaktu lub skomentowania!