W poprzednim artykule omówiliśmy ogólnie, czym jest przestępstwo skarbowe. Dziś przyjrzymy się bliżej sytuacji, w której przestępstwo skarbowe zostało popełnione w związku z działalnością spółek.

Temat ten jest szczególnie ważny, ponieważ dotyczy zarówno członków zarządów, jak i innych osób zaangażowanych w zarządzanie spółką.

Przestępstwa skarbowe a podatnik

Większość przestępstw skarbowych może zostać popełniona wyłącznie przez podatnika. Przykładem takiego przestępstwa jest art. 56 § 1 KKS:

„Podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.”

Z przepisu tego wynika, że odpowiedzialność karną może ponosić podatnik, czyli osoba fizyczna prowadąca działalność gospodarczą, zleceniobiorca, pracownik, menedżer czy sprzedający nieruchomość. Problem pojawia się jednak w przypadku spółek, które są osobami prawnymi.

Odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe w spółkach

Spółka jako osoba prawna nie może ponosić odpowiedzialności karnej w sensie bezpośrednim (wyjątkiem jest ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, ale to odrębne zagadnienie). Jednakże osoba fizyczna działająca w imieniu spółki może ponosić odpowiedzialność karną skarbową, jeśli spełnia kryteria określone w art. 9 § 3 KKS:

„Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.”

Z przepisu tego wynika, że osoba fizyczna, która zarządza sprawami gospodarczymi lub finansowymi spółki, może odpowiadać za przestępstwo skarbowe popełnione w związku z działalnością tej spółki.

Kto ponosi odpowiedzialność?

Odpowiedzialność karną skarbową można przypisać osobom, które faktycznie zajmują się sprawami gospodarczymi lub finansowymi spółki. Do tej grupy zaliczają się najczęściej:

• Członkowie zarządu.
• Główni księgowi.
• Dyrektorzy finansowi (CFO).
• Prokurenci.
• Pracownicy na stanowiskach kierowniczych (np. head of tax).
• Osoby spoza spółki faktycznie zarządzające jej działalnością.

Przykład: Jeżeli formalny zarząd spółki składa się z figurantów („słupów”), a rzeczywiste decyzje podejmuje inna osoba (np. konkubent prezesa zarządu), to odpowiedzialność może zostać przypisana tej osobie faktycznie zarządzającej.

Podstawa odpowiedzialności

Podstawą zajmowania się sprawami gospodarczymi może być:

• Przepis prawa.
• Decyzja organu.
• Umowa.
• Faktyczne wykonywanie czynności zarządczych.

Przykład: Jeżeli osoba podpisująca faktury w imieniu spółki faktycznie wykonuje kluczowe decyzje dotyczące rozliczeń podatkowych, może zostać uznana za odpowiedzialną, nawet jeśli formalnie nie pełni funkcji zarządczych.

Znaczenie stanu faktycznego

Przy ustalaniu odpowiedzialności decydujące znaczenie ma stan faktyczny, a nie jedynie zapisy w dokumentach organizacyjnych spółki.

Przykład: Jeżeli wszyscy przesłuchani świadkowie zeznają, że za podejmowanie decyzji finansowych odpowiadał faktycznie główny księgowy, to on może ponieść odpowiedzialność, niezależnie od zapisów w regulaminie organizacyjnym.

Dowody i proces karny

Przepis art. 9 § 3 KKS nie wyklucza konieczności przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego. Odpowiedzialność karna może zostać przypisana jedynie przy wykazaniu:

• Popełnienia czynu zabronionego przez konkretną osobę.
• Istnienia winy (umyślności lub nieumyślności).
• Świadomości popełnienia czynu.

Przykład: Członek zarządu może uniknąć odpowiedzialności, jeśli udowodni, że nie miał wpływu na nieprawidłowe rozliczenia podatkowe, a odpowiedzialność za ten obszar została w całości przypisana głównemu księgowemu.

Podsumowanie

Odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe popełnione w związku z działalnością spółek jest złożonym zagadnieniem wymagającym dogłębnej analizy stanu faktycznego i obowiązujących regulacji. Kluczowe znaczenie ma określenie, kto faktycznie zajmował się sprawami gospodarczymi lub finansowymi spółki oraz jakie były jego działania.

Pamiętaj, że skuteczna obrona w takich sprawach wymaga doświadczenia i znajomości przepisów. Masz pytania? Napisz lub skonsultuj się z prawnikiem specjalizującym się w prawie karno-skarbowym. Zapraszamy do takiego kontaktu!

Do zobaczenia w kolejnym artykule!