Przestępstwa skarbowe mogą być popełniane w różnych konfiguracjach podmiotowych, a prawo precyzyjnie reguluje tzw. formy zjawiskowe. Zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym (KKS), formami tymi są: sprawstwo, współsprawstwo, podżeganie, pomocnictwo oraz przygotowanie. Dziś skupimy się na odpowiedzialności sprawcy – zarówno działającego samodzielnie, jak i we współdziałaniu z innymi osobami.

Warto zaznaczyć, że KKS posiada własną regulację dotyczącą form zjawiskowych, choć w wielu aspektach jest ona zbieżna z przepisami Kodeksu karnego (KK).

Sprawstwo indywidualne

Przestępstwo skarbowe można popełnić samodzielnie, gdy jedna osoba realizuje znamiona czynu zabronionego.

Przykład: Mateusz, prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą jako podatnik VAT. Przyjmuje zapłaty od niektórych klientów w gotówce bez ewidencjonowania ich na kasie fiskalnej. W deklaracjach VAT podaje jedynie utarg zarejestrowany na kasie. W ten sposób popełnia przestępstwo skarbowe samodzielnie.

Współsprawstwo – działanie w porozumieniu

Przestępstwo skarbowe można popełnić wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Co istotne, każdy ze współsprawców nie musi samodzielnie realizować wszystkich znamion czynu zabronionego. Wystarczy, że łącznie wypełnią wszystkie znamiona przestępstwa.

Przykład: Andrzej i Grzegorz postanawiają organizować nielegalne gry hazardowe. Andrzej zapewnia automat do gier losowych i wstawia go do lokalu Grzegorza. Grzegorz obsługuje klientów korzystających z automatu i co tydzień zbiera gotówkę. Zyski dzielą po połowie. Chociaż Andrzej i Grzegorz działają w różny sposób, łącznie wypełniają znamiona przestępstwa skarbowego.

Sprawstwo kierownicze

Za sprawcę może zostać uznana osoba, która kieruje realizacją czynu zabronionego, nawet jeśli samodzielnie nie podejmuje żadnych czynności wykonawczych.

Przykład: Grzegorz, będąc za granicą, poleca swojej pracownicy Joannie współpracę z Andrzejem przy obsłudze automatu do gier. Joanna wykonuje szczegółowe instrukcje Grzegorza, który przez telefon nadzoruje całe przedsięwzięcie. W takiej sytuacji Grzegorz odpowiada za przestępstwo skarbowe jako sprawca kierowniczy.

Sprawstwo polecające

Osoba, która wykorzystuje uzależnienie innej osoby (organizacyjne, ekonomiczne lub faktyczne) i poleca jej popełnienie przestępstwa skarbowego, również odpowiada jako sprawca.

Przykład: Tomasz, wychowawca w bursie szkolnej, nakazuje swojemu uczniowi Jankowi przechowanie papierosów bez polskich znaków akcyzy, grożąc zgłoszeniem jego zażywania narkotyków dyrekcji. W tej sytuacji Tomasz odpowiada za przestępstwo skarbowe jako sprawca polecający.

Indywidualizacja odpowiedzialności współsprawców

Każdy ze współsprawców odpowiada indywidualnie za swoje działania, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych osób zaangażowanych w przestępstwo.

Przykład: W opisanym wyżej przypadku Tomasza i Janka, Janek jako 16-latek nie może ponosić odpowiedzialności karnej z uwagi na brak wymaganego wieku. Tomasz odpowiada jednak niezależnie od tego, że Janek nie może zostać ukarany.

Umyślność i nieumyślność

Odpowiedzialność za przestępstwo skarbowe może być uzależniona od umyślności działania sprawcy. Nieumyślność może być jednak również podstawą do przypisania winy.

Przykład: Joanna, pracownica Grzegorza, nie wiedziała, że automat do gier w jej lokalu jest nielegalny. Była przekonana, że skoro jej szef polecił ustawienie go w lokalu, wszystko jest zgodne z prawem. Jej nieumyślność nie wpływa jednak na odpowiedzialność Grzegorza jako sprawcy kierowniczego.

Podsumowanie

Odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe może przyjmować wiele form, od samodzielnego sprawstwa po bardziej złożone konfiguracje współdziałania. Każda z tych form wiąże się z określonymi zasadami odpowiedzialności karnoprawnej. W kolejnym artykule zajmiemy się podżeganiem, pomocnictwem i przygotowaniem do przestępstwa skarbowego.

Masz pytania lub wątpliwości? Napisz do nas!